از سرقت رایانه­ای چه می دانیم

پایگاه رهنما:

با فراگیر شدن فضای مجازی و گره خوردن جنبه های مختلف زندگی مردم به آن، جنبه های مختلف حقوقی نیز در این فضا ‏اهمیت یافته است. فضای مجازی در کنار همه فرصت ها و مزیت هایی که دارد، فضای مناسبی را برای مجرمین، هكرها و ‏سودجویانی فراهم می‌كند كه از اطلاعات، اسرار و گردش پول موجود در این فضا سوء استفاده ‌می‌نمایند. علاوه براین، ‏کاربران به مثابه شهروندان تازه در این شهر جدید به دلیل عدم آشنایی با قوانین و ملاحظات حقوقی، ممکن است به طور ‏ناخواسته با اقداماتی باعث قرار گرفتن در مظان اتهام و یا جرایم رایانه ای قرار بگیرند. بنابراین آشنایی با قوانین می تواند از ‏یک سو کاربران را با حق و حقوق خود در این فضا و از سوی دیگر با تکالیف و بایدها و نبایدهای فعالیت های خودشان آشنا ‏نماید.

سرقت رایانه­ای چیست؟

همانگونه که در دنیای واقعی بسیاری از افراد سرقت از اموال و دارایی­های خود را تجربه می­کنند، در دنیای مجازی نیز ممکن است اموال و دارایی­های افراد مورد سوء استفاده افراد سودجو و یا سرقت قرار گیرد. سرقت رایانه­ای، یکی از انواع جرایم اینترنتی می باشد که تاکنون در قوانین کم و بیش به آن پرداخته ‏شده است. سرقت به معنای ربودن مال دیگری است و قانون در ماده ۲۶۷ مجازات اسلامی در مورد آن توضیح داده است. اما از آنجا که اموال و دارایی­های ما در دنیای واقعی با دارایی­های مجازی متفاوت است، نمی­توان ماده 267را برای سرقت رایانه­ای نیز تعمیم داد. از این رو ماده ۷۴۰ قانون جرایم در خصوص سرقت رایانه ای تدوین شده است که به ربودن داده های دیگری می پردازد. منظور از جرم سرقت رایانه ای، ربودن داده است. گاهی این سرقت ها ارزش مالی دارند. گاهی ارزش مالی ندارند. زیرا در ماده ۷۴۰ فقط از داده نام برده شده است. این به این معنی است که تفکیکی بین مالی و غیر مالی بودن سرقت انجام نشده است. در حالی که ملاک سرقت در سرقت های سنتی، مال است. از همین جا مشخص می­شود که همانگونه در فضای مجازی با طیف گسترده­ای از اموال و دارایی­ها رو به رو هستیم، سرقت رایانه­ای نیز طیف گسترده­ای از سوء استفاده­ها را در بر می­گیرد.

سرقت رایانه ای با هک کردن موبایل، لپ تاپ یا رایانه انجام می شود و به صورتی است که یک فرد به برنامه­های فرد دیگری در دستگاه و بدون اطلاع او راه پیدا می کند. اطلاعات سرقت شده می­توانند کپی شوند و یا از دسترس مالک اصلی خارج می شوند. برای سرقت داده­های الکترونیکی و اطلاعات نیاز به کیف قاپی و یا حضور در منزل شخص نیست. این سرقت از طریق فضای آنلاین می­تواند از راه دور و بدون هیچ مواجه فیزیکی با فرد یا سیستم­های اطلاعاتی اش صورت بگیرد. یکی از نکات جالب آن است که جرم سرقت رایانه ای شامل حال کسانی هم می شود که اطلاعات به نمایش گذاشته شده را بدون اجازه کپی می­کنند.

سرقت رایانه­ای با کلاهبرداری رایانه­ای تفاوت دارد. در کلاهبرداری رایانه­ای فردی که مورد هدف قرار می­گیرد نیز به دلیل اعتماد بیجا نقش دارد و طی آن یک عملیات متقلبانه ای صورت می گیرد که باعث فریب او می گردد. اما در سرقت رایانه ای نیازی به فریب دادن طرف مقابل نمی­باشد و حتی کپی کردن یک عکس نیز می­تواند نوعی سرقت رایانه­ای محسوب شود. ماده علاوه بر رد مال به صاحب آن به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون(۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا یکصد میلیون (۱۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.

برای سرقت رایانه­ای چه جرائمی تعریف شده است؟

برای اینکه سوء استفاده از داده­ها و اطلاعات جرم محسوب شود و مشمول مجازات گردد؛ نیاز است شرایطی لحاظ گردد. اثبات جرم سرقت رایانه­ای 5 شرط دارد که عبارتند از شرایط عمومی جرم سرقت رایانه­ای، نیت عمد، داده های سرقت شده متعلق به دیگری باشد، سرقت در فضای سایبری و با استفاده از وسایل الکترونیکی مانند رایانه و موبایل صورت گرفته باشد. در صورت وجود این شرایط ماده ۷۴۰ قانون مجازات اسلامی؛ جرائمی برای این نوع سرقت در نظر گرفته است. در این ماده چنین آمده است که هرکسی ممکن است به طور غیر مجاز داده های متعلق به دیگری را برباید. چنانچه عین داده ها در اختیار صاحب آن باشد فرد به جزای نقدی از یک میلیون ریال تا ۲۰ میلیون ریال، به حبس از ۹۱ روز تا یکسال، جزای نقدی از ۵میلیون ریال تا ۲۰ میلیون ریال و یا هردو مجازات محکوم خواهد شد.

طبق این قانون اگر سارق اصل اطلاعات را همراه خود داشته باشد و به اصطلاح کپی اطلاعات را داشته باشد به مجازات نقدی متهم می شود. اما اگر اطلاعات از دسترس فرد متهم خارج شده باشد یا آنها را جدا کرده باشد به حبس از ۹۱ روز تا یکسال یا جزای نقدی محکوم می شود.

ضرورت آشنایی کاربران از حقوق مجازی

برای ثبت شکایت در جرایم رایانه ایی، باید مانند تمام جرایم دیگر پس از مراجعه به دفاتر خدمات قضایی به ثبت شکواییه اقدام نمود. نکته مهمی که در خصوص جرایم رایانه­ای وجود دارد آن است که بسیاری از کاربران هنوز با حق و حقوق خود در فضای مجازی و نحوه استیفای آن به شکل قانونی بی اطلاع هستند و عدم آگاهی عمومی نسبت به این حقوق و جرایم مرتبط با آن، این انگاره را در ذهن بسیاری از مردم ایجاد کرده است که سرقت­ها و کلاهبرداری­هایی که در بستر فضای مجازی صورت می­گیرد، قابلیت پیگیری نخواهد داشت. در چنین شرایطی آشنایی عمومی با این قوانین ضمن افزایش مراقبت­های عمومی از حقوق اشخاص موجب پیگیری بهتر جرایم، ایمن­سازی بیشتر فضای مجازی و پر کردن خلاء های قانونی احتمالی می­گردد.